ROZWAŻANIA O DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ DZIECKA PRZEDSZKOLNEGO

DIAGNOZA jest opisem aktualnego stanu jednostki. Opis ten powinien ujawniać przyczyny, oraz sformułować prognozę. To proces, a nie jednorazowa ocena, nastawiać się powinniśmy na poznawanie zmian zachodzących w rozwoju.

Według Kwiatkowskiej dojrzałość szkolna to gotowość dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole, która polega na gotowości dziecka do podjęcia nowych zadań, jak i na zdolności przystosowania się do nieznanego środowiska oraz ogólnie zmienionej sytuacji życiowej.

S. Szuman dojrzałością szkolną nazywa „osiągnięcie przez dzieci takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, który czyni je wrażliwymi i podatnymi na systematyczne nauczanie i wychowanie szkoły podstawowej”.

M. Pilkiewicz o dojrzałości szkolnej pisze, że „wstąpienie dziecka do szkoły, to ważna zmiana w jego roli społecznej”.

Dojrzałość szkolna nie jest uwarunkowanym biologicznie etapem samorzutnego rozwoju, lecz składają się na nią różnorodne doświadczenia dziecka w sferze motorycznej, umysłowej, emocjonalnej i społecznej. Ocena stopnia dojrzałości szkolnej jest zarazem oceną poziomu rozwoju dziecka w danym momencie. Ocena tą dokonuje się jednak z określonego punktu widzenia-gotowości do rozpoczęcia nauki w szkole, uzależnionej m.in. od dotychczasowego biegu życia dziecka, od tego, czy uczęszczało ono, czy też nie do przedszkola, czy miało okazję współdziałać z rodzeństwem lub z innymi dziećmi najbliższym otoczeniu, czy dorośli zaspokajali jego potrzeby poznawcze i uczuciowe, czy stawiano mu wymagania dostosowane do jego możliwości, a jednocześnie rozwijające pożądane społeczne formy zachowania.

Proces systematycznego kształcenia rozpoczyna się w szkole, ale jego pomyślny przebieg, jego powodzenie zależy od stanu, w jakim dziecko 6-7 letnie do niego przystępuje, zależy od gotowości dziecka do podjęcia nauki, od jego dojrzałości szkolnej. Dobry start jest niezwykle ważny. Ma on poważny wpływ na stosunek dziecka do szkoły, do nauki, na jego nastawienie, na motywację uczenia się-pozytywną lub negatywną. Pierwsze kroki w szkole stawiane z trudem, nieudane mogą zniechęcić dziecko, mogą wytworzyć u niego przekonanie, że to, czego wymagają od niego nauczyciele, a pośrednio także rodzice, przerasta jego możliwości.

Niektóre dziedziny rozwoju dziecka są szczególnie ważne z punktu widzenia jego startu szkolnego i powodzenia w ciągu całego okresu nauki. Bardzo duże znaczenie ma troska o zdrowie i prawidłowy rozwój fizyczny dziecka w wieku przedszkolnym. Jeśli pozostaje ono pod systematyczną opieką i kontrolą lekarza, wszelkie wady i mankamenty w stanie zdrowia i rozwoju fizycznym zostaną z pewnością ujawnione, można będzie je leczyć i korygować. Nie wszystkie wady i schorzenia wywierają jednakowo poważny wpływ na start szkolny i na wyniki osiągane przez dziecko w nauce.
Fakt pójścia do szkoły stanowi zwykle dla dziecka wielkie przeżycie. W wieku 7 lat zachodzą bardzo istotne zmiany ilościowe i jakościowe w całym rozwoju fizycznym i psychicznym dziecka. W naszym systemie szkolnym i przy naszej strukturze programowej zmiany te łączą się z faktem rozpoczęcia nauki. Dziecko osiąga wtedy dojrzałość szkolną.

- Co to znaczy, że dziecko jest dojrzałe do rozpoczęcia nauki ?

Zastanawiając się, czy dziecko jest dojrzałe do nauki szkolnej, należy wziąć pod uwagę trzy aspekty wchodzące w skład rozwoju psychofizycznego dziecka. Są to:

- rozwój umysłowy ;

- rozwój fizyczny ;

- rozwój społeczny.

Jeśli cały rozwój psychiczny i fizyczny dziecka jest prawidłowy, to w wieku 6-7 lat jest ono zdolne do podjęcia obowiązków szkolnych. Na dojrzałość szkolną składają się więc wpływy czynników biologicznych, środowiskowych, wychowawczych.

Przez prawidłowy rozwój psychiczny rozumiemy odpowiedni do wieku dziecka:

- zasób pojęć

- wiadomości

- stan mowy z uwzględnieniem zasobu słów oraz prawidłowej artykulacji

- swobodą wypowiadania się

- zdolność zapamiętywania

- zdolność myślenia przyczynowo-skutkowego i wnioskowanie.

W przypadku dziecka wstępującego do szkoły konieczne jest, aby:

- miało już wyrobioną zdolność koncentracji uwagi,

- umiejętność uczenia się „na żądanie”, a nie według potrzeby

- umiejętność odtwarzania prostych kształtów, co wymaga odpowiednio sprawnej ręki.

Bardzo istotną rzeczą jest odpowiednia motywacja i zainteresowanie nauką, szkołą. Bierze się pod uwagę takie cechy jak: wytrwałość, obowiązkowość, systematyczność. Przy ocenie rozwoju społecznego zwraca się uwagę, czy dziecko będzie zdolne do współżycia w grupie, czy będzie umiało dostosować się do wymagań życia społecznego. Ważna też jest dojrzałość emocjonalna, dzięki której dziecko staje się bardziej opanowane i potrafi sobie radzić w sytuacjach poważniejszych.

  W przedszkolu podstawową formą działalności dziecka była zabawa. Z chwilą rozpoczęcia nauki zmienia się środowisko dziecka oraz stawiane mu wymagania. Wchodząc w nową społeczność dziecko musi się jej podporządkować, mieć określone właściwości, przyzwyczajenia i nawyki konieczne do rozpoczęcia nauki szkolnej.

Dla wszystkich dzieci początek nauki stanowi bardzo ważny okres w ich życiu. Dotyczy to nie tylko zmiany warunków zewnętrznych środowiska dziecka. Zmianie ulega cała psychika dziecka.
Jeżeli dziecko osiągnęło wysoki poziom dojrzałości szkolnej to istotnym przeobrażeniom ulegają  procesy poznawcze, psychiczne, które przyczyniają się do orientacji dziecka w otaczającym je świecie. Orientację tę zdobywa dziecko przede wszystkim poprzez poznanie zmysłowe. Fakt prawidłowego działania narządów zmysłowych ma bardzo istotne znaczenie dla należytego przystosowania się dziecka do wymogów szkoły i pracy w szkole.

Dla prawidłowego rozwoju sfery uczuciowej dziecka istotny jest okres przedszkolny. Dzieci chodzące do przedszkola mają znacznie łatwiejszą sytuację w przystosowaniu się do nowych warunków.

Będąc przez kilka lat czy nawet rok w grupie dziecięcej zdobywają tam nawyki przydatne w pracy szkolnej, w zespole. W czasie wspólnych zabaw uczą się podporządkowywania ogólnym celom, nawiązywania prawidłowych kontaktów, umiejętności współżycia w grupie. Zajęcia plastyczne, rytmiczne-ćwiczą ogólną sprawność ruchową i sprawność ręki potrzebną do podjęcia nauki pisania. Dzieci przyzwyczajają się też do coraz dłuższych okresów koncentracji uwagi, skupienia zainteresowania na jednym przedmiocie przez dłuższy czas. Pobyt w przedszkolu wyrabia też samodzielność, zaradność życiową. Nie znaczy to jednak, że wszystkie dzieci mające za sobą staż przedszkolny od razu czują się dobrze w szkole  i nie mają kłopotów z zaadaptowaniem się do nowych warunków. Zdarzają się wśród nich takie, które pomimo wstępnego treningu w przedszkolu mają kłopoty z wdrożeniem się do nowych obowiązków w szkole, i odwrotnie-wśród dzieci wychowywanych w domu są też takie, które bez większych kłopotów rozpoczynają życie szkolne w zespole.

Jeżeli dziecko było wdrażane do wykonywania pewnej liczby zajęć obowiązkowych, podporządkowania się określonym regułom –łatwo przystosuje się do obowiązków szkolnych.

Natomiast dziecko, w stosunku do którego nie stawiano żadnych wymagań, wyręczano je we wszystkich czynnościach domu z trudem będzie podporządkowywało się wymaganiom szkolnym. Bardzo istotne jest ,aby w toku wychowania przedszkolnego zmniejszyć nadwrażliwość uczuciową dziecka i dążyć do zrównoważenia go.

Stefan Szuman mówi o osiąganiu przez dzieci stopnia i poziomu dojrzałości szkolnej w następujących dziedzinach:

a) w kształtowaniu się ich organizmu

b) w rozwoju sprawności motorycznych

c) w rozwoju mowy, czyli opanowaniu języka ojczystego

d) w zakresie zdobytej przez nie wiedzy, stanowiącej podstawę ich orientacji w świecie przyrody i życiu społecznym

e) w zakresie przez nie umiejętności celowego posługiwania się rozmaitymi przedmiotami codziennego użytku i niektórymi narzędziami

f) w zakresie rozwoju i usprawnienia pracy ich umysłu m.in. pod względem ukształtowania się umiejętności dostrzegania zagadnień i prób rozwiązywania ich, zdolności krytycznego ustosunkowania się do własnych i cudzych twierdzeń oraz w zakresie ukształtowania się ich pojęć

g) w zakresie ukształtowania się ich emocjonalności, czyli w dziedzinie uczuciowo dodatniego lub ujemnego ustosunkowania się do różnych zjawisk, zdarzeń i faktów oraz poleceń i zadań, które mają wykonać

h) w zakresie rozwiniętych już u nich zainteresowań i zamiłowań, charakterystycznych dla ich wieku

i) w zakresie ukształtowania się ich woli, stopnia uległości woli wychowawców zdolności do świadomego wysiłku i celowej, wytrwałej pracy

j) w zakresie osiąganej w tym wieku równowagi psychicznej i zdolności harmonijnego współżycia i współdziałania z dorosłymi i innymi dziećmi

W tym określeniu dojrzałości szkolnej można wydzielić aspekt społeczny. Będzie to wiedza i orientacja w życiu społecznym, emocjonalne ustosunkowanie się do różnych zjawisk i zadań, które dzieci mają wykonać wiele wytrwałej pracy i stopień uległości wobec wychowawcy oraz równowaga psychiczna i zdolności harmonijnego współżycia i współdziałania z dorosłymi i innymi dziećmi.

Uczniowie rozpoczynający naukę najczęściej odznaczają się następującymi umiejętnościami społecznymi:

- samodzielnością wykonywania prostych czynności dotyczących zachowania czystości i higieny osobistej

- umiejętnością zastosowania się do poleceń nauczyciela

- rozumieniem treści łatwych przepisów porządkowych i stosowaniem się do nich

- umiejętnością przebywania jakiś czas w gronie rówieśników poza zasięgiem bezpośredniej opieki rodziców

- umiejętnością rozwiązywania kontaktów z rówieśnikami w celu wykonania prostych poleceń nauczyciela.


Podsumowując rozważanie nad dojrzałością i przygotowaniem dzieci do nauki szkolnej, można stwierdzić, że rola rodziców polega na:

a) dbałości o zdrowie fizyczne dziecka-poprzez kontrole lekarskie, stosowanie się do wskazań i stworzenie odpowiednich warunków bytowych

b) kształtowanie prawidłowej wymowy, rozwoju słownictwa poprzez częsty kontakt z dzieckiem, rozmowy, zapewnienie mu towarzystwa rówieśników

c) rozwijanie logicznego myślenia, zapamiętywania poprzez pobudzanie dziecka do obserwacji, rozmowy na określone tematy, wyjaśnienia, wyciąganie wniosków interpretowanie widzianych zjawisk i rzeczy

d) wyrobieniu umiejętności słuchania, koncentracji uwagi-poprzez polecenie wykonywania drobnych zajęć wymagających uwagi i żądanie, aby dzieci zaczętą pracę zawsze kończyły

e) wyrobieniu umiejętności spostrzegania istotnych szczegółów, analizowania i syntetyzowania-poprzez np. gry i zabawy z dzieckiem ćwiczące w/w czynności. Doskonale do tego celu służą gry kostkowe, domino, historyjki obrazkowe, układanki z klocków

f) dbałości o prawidłowy rozwój ruchowy dziecka – ćwiczenie sprawności rąk poprzez rysowanie, kalkowanie, zamalowywanie, wycinanie według wzoru, lepienie z plasteliny itp.

g) nauczanie szanowania pomocy szkolnych poprzez przyzwyczajenie dziecka do utrzymywania porządku w zabawkach

h) rozbudzaniu zainteresowania szkołą, poprzez odpowiednio prowadzone rozmowy

i) przygotowanie do samodzielności w obsługiwaniu siebie poprzez wcześniejsze wymagania w tym zakresie

j) wyrobieniu umiejętności współżycia w grupie poprzez zapewnienie kontaktów z rówieśnikami i kierowanie nimi

k) stwarzaniu odpowiednich warunków do odrobienia lekcji poprzez zapewnienie dziecku spokoju, miejsca do odrobienia lekcji, uregulowania trybu życia.

O powodzeniu szkolnym dziecka decyduje wiele czynników między innymi także dojrzałość szkolna, ale nie tylko. Losy szkolne dziecka zależą również od form i metod pracy dydaktycznej. Ponadto w karierze szkolnej dziecka znaczną rolę odgrywają warunki życia i sposób wychowania domowego, zdrowie oraz to, jak się układają stosunki z nauczycielem i z rówieśnikami. Biorąc pod uwagę fakt, że losy dziecka w szkole pod wpływem wielu czynników mogą się zmieniać w sposób mniej lub bardziej korzystny dla niego, należy przyjąć, że dojrzałość szkolna stanowi problem nie tylko przy wstępowaniu do szkoły, ale przez cały okres nauki, szczególnie zaś przy przejściu dziecka do nowych etapów nauczania.


Zdaniem .B. Wilgockiej –Okoń gotowość szkolna jest wynikiem:

    dojrzewania, rozwoju dziecka

    własnej aktywności dziecka

    pomocy dorosłych odpowiedzialnych za stworzenie odpowiednich warunków do uczenia się dziecka (rodzice, nauczyciele, przedstawiciele instytucji)

    Co składa się na gotowość szkolną czyli jakie zadania rozwojowe związane są z podjęciem nauki w szkole?


    poziom rozwoju kompetencji poznawczych – zdobywanie wiedzy o otoczeniu, odpowiedni rozwój spostrzegania, myślenia , mowy, pamięci i uwagi

    poziom rozwoju społecznego i fizycznego – szczególnie istotna umiejętność współdziałania z rówieśnikami, ale też z dorosłym

    poziom rozwoju emocjonalnego – samodzielność i stopniowa, względna niezależność emocjonalna

    podatność na nauczanie – zdolność do podjęcia nauki jako nowej formy działania

    systematyczne nauczania – stopniowe opanowanie umiejętności pisania, czytania i matematyki

 Warto czytać dziecku bajki (5-10 minut), potem porozmawiać o tym kto był bohaterem, co się wydarzyło, dzieci chętnie bawią się w to jeśli również mogą nam zadawać pytania do tekstu – nauka zamienia się wtedy w konkurs (na początku dzieci można zacząć od 1-2 zdań). Zabawy z głosowaniem wymagają szczegółowego instruktażu, którego udzieli państwu nauczyciel opiekujący się dzieckiem. W ćwiczeniu sprawności ręki ważne jest aby dziecko, rysowało na razie duże kształty, częściej na tablicy, wprowadzamy też inne zabawy: lepienie z plasteliny, wycinanki, wydzieranki z papieru, klocki legopodobne – unikamy pisania w wąskiej liniaturze, lepiej żeby dziecko rysowało szlaczki, niż litery –chyba, że lubi to i nie ma z tym problemów. W opanowaniu umiejętności czytania i pisania oprócz spostrzegania słuchowego (ćwiczenia z sylabami, głoskami) potrzebny jest odpowiedni poziom rozwoju spostrzegania wzrokowego. Dziecko musi nauczyć się wyróżniać elementy i łączyć je w całość, Obok zabaw już wcześniej opisanych w punkcie b) pomocne mogą być puzzle

Można sądzić, że dziecko dojrzało do pierwszej klasy, jeśli:

1. JEST GOTOWE DO NAUKI CZYTANIA, PISANIA I LICZENIA ORAZ POSZERZANIA WIEDZY czyli:

- wykonuje polecenia nauczyciela;

- skupia się na wykonywanym zadaniu i umie doprowadzić je do końca;

- umie odwzorowywać litery i cyfry oraz kreślić szlaczki;

- umie odwzorowywać przedmioty, które są w zasięgu jego wzroku, tzn. ma gotowość do przetwarzania wzrokowo-przestrzennego;

- umie liczyć, dodawać i odejmować w zakresie do 10 (posługując się przy tym palcami lub patyczkami);

- potrafi dzielić proste zdania na wyrazy, a wyrazy na sylaby i głoski;

- jest ciekawe świata i z zainteresowaniem poznaje nowe rzeczy. Lubi rozwiązywać zagadki i chętnie zadaje pytania;

- jest zainteresowane czytaniem, pisaniem i liczeniem;

- potrafi wskazywać podobieństwa i różnice (świadczy o dobrej percepcji wzrokowej);

- potrafi porządkować przedmioty według określonych kategorii oraz dostrzegać prawidłowości i dopasowywać elementy (np. przy układaniu puzzli) (świadczy o myśleniu operacyjnym);

- zna na pamięć krótkie wierszyki i piosenki;

- wypowiada się płynnie i poprawnie, potrafi opowiedzieć zasłyszaną historię albo dokładnie omówić to, co widzi na obrazku;

- ma dobrą orientację przestrzenną - umie wskazać prawą i lewą stronę, wyznacza kierunki tj. w przód, tył i górę.

JEGO ROZWÓJ FIZYCZNY JEST PRAWIDŁOWY:

- ma dobrą koordynację ręka-oko (umie łapać piłkę czy rzucać do celu);

- jest sprawne manualnie, tzn. buduje z drobnych klocków i z dbałością lepi z plasteliny, zapina guziki i wiąże sznurowadła;

- prawidłowo trzyma kredki i umie posługiwać się nożyczkami;

- jest sprawne ruchowo (powtarza ćwiczenia gimnastyczne, chętnie uczestniczy w grach zespołowych) i podejmuje aktywności fizyczne wymagające większego wysiłku (np. bieganie na określone dystanse).

 JEST WYSTARCZAJĄCO SAMODZIELNE:

- potrafi powiedzieć o swoich potrzebach;

- samo je, ubiera się i korzysta z toalety.

 

JEST DOBRZE ROZWINIĘTE EMOCJONALNIE I SPOŁECZNIE:

- przestrzega zasad panujących w danym miejscu i środowisku;

- potrafi nawiązywać kontakty z innymi dziećmi; pomaga innym oraz umie zachować się w różnych (także trudnych) sytuacjach np. udzielić kolegom pomocy czy przeprosić za złe zachowanie;

- potrafi nazwać swoje emocje;

- umie rozstać się z bliskimi na kilka godzin i nie wywołuje to w nim silnego stresu;

- nie reaguje agresją i silnym lękiem na trudne sytuacje;
- zwykle udaje mu się panować nad swoimi emocjami (oczywiście mogą zdarzyć mu się czasem jakieś wpadki).

3 najczęstsze błędy, które popełniają rodzice, oceniając szkolną dojrzałość swojego dziecka:

1. są przeświadczeni o dużej wiedzy dziecka, a okazuje się, że ono nie zna swojego adresu zamieszkania (za to wie, jak nazywają się wszystkie kontynenty) albo swojego nazwiska (a wie, jak nazywa się prezydent Polski).

2. stawiają przygotowanie intelektualne ponad przygotowanie emocjonalne i społeczne, tzn. uważają, że umiejętność czytania i liczenia w zupełności wystarczy, by dziecko mogło zacząć naukę w pierwszej klasie. Tymczasem, aby odnosić sukcesy w szkole potrzebna jest umiejętność funkcjonowania w grupie, radzenia sobie z emocjami czy dostosowywania się do reguł. Warto pamiętać, że często wyrównanie braków w sferze emocjonalno - społecznej jest o wiele trudniejsze i bardziej pracochłonne niż nauka literek.

3. są przekonani, że szkoła utemperuje energicznego malca i nauczy go koncentracji. Oczywiście szkoła do pewnego stopnia może mu w tym pomóc. Jeśli jednak mamy do czynienia z większymi problemami np. podejrzewamy u dziecka ADHD, to lepiej jednak najpierw zwrócić się z tym do specjalisty.

Dziecko raczej nie jest gotowe do nauki w szkole jeśli:

1. jest lękliwe i bardzo boi się nowych sytuacji;

2. często wpada w histerię, ma niekontrolowane wybuchy złości i płacze tak, że trudno je uspokoić;

3. jest niesamodzielne i w codziennych czynnościach potrzebuje asysty dorosłego.

W takim przypadku warto poradzić się specjalisty. On pomoże ci określić, na jakim etapie rozwoju jest dziecko. Może niektóre jego trudności uda się wam pokonać i malec osiągnie pełną dojrzałość szkolną jeszcze przed rozpoczęciem roku szkolnego? Albo dowiesz się, że jednak warto pozostawić malca na rok w przedszkolu?

 
*Tak wynika z rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r. nr 4, poz. 17).

Literatura:

1)H.Filipczuk „Zapobiegamy trudnościom i niepowodzeniom szkolnym”
2)A.Kargulowa „Dojrzałość szkolna a jakość startu edukacyjnego”
3)M.Pelcowa „Uspołecznienie dzieci rozpoczynających naukę szkolną”
4)B.Sawa „Jeżeli dziecko źle czyta i pisze”
5)B.Wilgocka-Okoń „Dojrzałość szkolna dzieci a środowisko”
6)Podstawy pedagogiki przedszkolnej pod red.M.Kwiatkowskiej
7)Psychologia rozwojowa dzieci i młodzieży pod red.M.Żebrowskiej

 

Opracowała Anna Bronis

 

PRZEDSZKOLE PUBLICZNE

W CZAPLINKU

ul. Grunwaldzka 5b

78-550 Czaplinek

NIP 2530322540

 

Telefon:

94 375 51 03

 

E-mail:

przedszkole.czaplinek@onet.pl


Numer konta Przedszkola Publicznego:

13 8581 1027 0413 0912 2000 0001

 

Numer konta Rady Rodziców:

32 8581 1027 0404 6604 2000 0001

 

ZAPRASZAMY

od poniedziałku do piątku

w godzinach

od 6.30 do 16.00

Dyrektor Przedszkola

przyjmuje w sprawach różnych:

 w czwartki

w godzinach

od 9.00 do 11.00

 

 

 

 

adres skrzynki ePUAP:

 

PPCzaplinek /PPCzaplinek/SkrytkaESP

 

Godło Polski
Herb Czaplinka